Alkoholizm

W międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych (ICD-10) zostało wyróżnionych szereg zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania, które są konsekwencją epizodycznego lub stałego używania środków psychoaktywnych, w tym alkoholu.

 

1. OSTRE ZATRUCIE „przepicie”

Jest to stan spowodowany przyjęciem środka psychoaktywnego np. alkoholu. Charakteryzuje się on przejściowymi zaburzeniami świadomości, procesów poznawczych, nastroju, napędu psychoruchowego i innych funkcji psychicznych, a także zaburzeniami wegetatywnymi i somatycznymi (takimi jak nadciśnienie tętnicze, nadmierna potliwość, tachykardia, arytmia, kołatania serca, bóle głowy, dolegliwości żołądkowo - jelitowe). Objawy na ogół są ściśle związane z wielkością dawki, ale u niektórych osób nawet minimalne ilości substancji mogą powodować nieproporcjonalnie ciężkie zatrucia (np. patologiczna reakcja na alkohol, gdy nawet po niewielkiej dawce człowiek zachowuje się bardzo agresywnie i dochodzi do znacznych zaburzeń świadomości). Objawy zatrucia nie zawsze przypominają podstawowe działanie substancji, np. leki działające tłumiąco na mózg mogą wywoływać podniecenie, a stymulujące - spowolnienie. Intensywność zatrucia zmniejsza się z czasem i przemija, jeśli przyjmowanie substancji nie jest ponawiane. Powrót do zdrowia jest całkowity, o ile nie dochodzi do towarzyszących uszkodzeń organizmu (np. urazu głowy, złamań kończyn).

 

2. UŻYWANIE SZKODLIWE „nadużywanie”

Jest to taki sposób przyjmowania substancji, który powoduje szkody zdrowotne Mogą to być szkody somatyczne, (np. zapalenie wątroby, poalkoholowe zapalenie trzustki), psychiczne (np. epizody zaburzeń depresyjnych i lękowych występujące po ciągu alkoholowym) albo społeczne (kłótnie w rodzinie, akty przemocy, problemy zawodowe, aresztowanie). Pomimo, że szkody zdrowotne są coraz częstsze, a ich nasilenie coraz większe, osoba nadużywająca alkoholu nie zaprzestaje jego stosowania. Używanie szkodliwe w większości przypadków prowadzi do uzależnienia.

 

3. ZESPÓŁ UZALEŻNIENIA „uzależnienie”

Jest to zespół różnych zjawisk fizjologicznych, behawioralnych (dotyczących zachowania człowieka) i poznawczych (dotyczących funkcjonowania psychicznego) związanych z przyjmowaniem alkoholu. Przyjmowanie alkoholu zaczyna dominować nad innymi zachowaniami, które dotychczas miały dla człowieka większą wartość. Dochodzi do ograniczenia repertuaru zachowań, a głównym celem funkcjonowania staje się zdobycie i używanie substancji uzależniającej. Głównym objawem zespołu uzależnienia jest przemożne, odczuwane jako nie do odparcia pragnienie przyjęcia alkoholu. Zastosowanie alkoholu, nawet po długim okresie abstynencji może wyzwalać zjawisko gwałtownego nawrotu wszystkich objawów uzależnienia.

 

Rozpoznanie uzależnienia

Poniższy zestaw objawów pozwala na rozpoznanie uzależnienia (przynajmniej 3 z 6 objawów, występujące łącznie):

a. Silne pragnienie lub poczucie przymusu przyjmowania alkoholu.

b. Trudności z kontrolą dotyczącą ilości wypijanego alkoholu, dotyczącą powstrzymania się od picia, oraz zakończenia jego przyjmowania.

c. Objawy stanu odstawienia (wystąpienie zespołu abstynencyjnego) - objawy występujące po przerwaniu lub zmniejszeniu ilości wypijanego alkoholu.

d. Stwierdzenie tolerancji, tj. sytuacji w której dla osiągnięcia zamierzonego efektu konieczne jest przyjmowanie coraz wyższych dawek substancji.

e. Narastająca utrata zainteresowań i przyjemności istniejących przed uzależnieniem się; wysiłki uzależnionego skierowane są na zdobycie alkoholu oraz odwracanie następstw jego niekorzystnego działania.

f. Przyjmowanie alkoholu  pomimo ewidentnych dowodów na jego szkodliwy wpływ na zdrowie człowieka (uszkodzenie wątroby, stany depresyjne i lękowe, utrata pracy, rozpad związku)

 

 

Poniżej wymieniono możliwe powikłania przewlekłego stosowania alkoholu i innych substancji psychoaktywnych.

 

 

ZESPÓŁ ABSTYNENCYJNY

Jest to grupa objawów o różnym nasileniu, charakterystycznych dla danej substancji, pojawiających się po całkowitym lub częściowym ograniczeniu stosowania substancji. Zespół abstynencyjny jest jednym z przejawów zespołu uzależnienia. Składają się na niego objawy somatyczne (drżenie kończyn, wzmożona potliwość, podwyższenie temperatury ciała, bóle głowy, zaczerwienienie twarzy) oraz psychopatologiczne (takie jak lęk, depresja, zaburzenia snu, drażliwość, wybuchowość, zaburzenia koncentracji uwagi, zaburzenia postrzegania rzeczywistości). Może być powikłany napadami drgawkowymi oraz majaczeniem (delirium tremens). Majaczenie alkoholowe to krótkotrwały, ale czasami zagrażający życiu stan ciężkich zaburzeń świadomości pochodzenia toksycznego, którym towarzyszą zaburzenia somatyczne. Klasycznymi objawami są dezorientacja w otoczeniu, nasilone omamy i iluzje oraz wyraźne drżenie kończyn.

 

                

ZABURZENIA PSYCHOTYCZNE

Są to objawy występujące w trakcie nadużywania alkoholu lub niedługo po zaprzestaniu jego używania (w przebiegu zespołu abstynencyjnego). Najczęściej występujące objawy to: intensywne omamy słuchowe i wzrokowe (halucynacje), nieprawidłowe rozpoznawanie znajomych osób, urojenia (często dotyczące zazdrości małżeńskiej, czasami prześladowcze), silne zaburzenia nastroju (od intensywnego strachu do ekstazy), zaburzenia napędu psychoruchowego (od osłupienia i bezruchu do bardzo znacznego pobudzenia, miotania się) oraz jakościowe zaburzenia świadomości ( najczęściej o typie przymglenia). Zaburzenia takie wymagają leczenia szpitalnego w oddziałach psychiatrycznych zamkniętych.

 

ZESPÓŁ AMNESTYCZNY

Typowo występuje w przebiegu długotrwałego, wieloletniego alkoholizmu, jest związany ze znacznymi zanikami kory mózgu. Charakteryzują go zaburzenia pamięci świeżej, dotyczące bieżących wydarzeń, co powoduje narastanie luk pamięciowych, które pacjent wypełnia konfabulacjami (wymysłami). Uczenie się jest prawie całkowicie niemożliwe, występują zaburzenia poczucia czasu (problemy w chronologii zdarzeń). Pamięć wydarzeń dawnych może być również upośledzona, podczas gdy przypominanie jest prawidłowe.

Zespół amnestyczny najczęściej przyjmuje obraz zespołu Korsakowa.

 

ZABURZENIA PSYCHOTYCZNE REZYDUALNE I PÓŹNO UJAWNIAJACE SIĘ

Są to zaburzenia procesów poznawczych, bezpośrednio związane z piciem alkoholu. Utrzymują się długo (dłużej niż trwa bezpośredni wpływ alkoholu). Obejmują zaburzenia osobowości i zachowania (zmiany związane z uszkodzeniem mózgu), zaburzenia nastroju, otępienie i zaburzenia psychotyczne długotrwałe.

 

Autor: lek. Marcin Gajdosz