Lęk

Lęk jest stanem emocjonalnym, objawiającym się jako nieokreślony niepokój, uczucie napięcia wewnętrznego, zdenerwowania, zagrożenia, przerażenia, często uczucie paniki. Pojawia się w związku z poczuciem niebezpieczeństwa lub zagrożeniem pochodzącym  z wewnątrz organizmu. Różni się zasadniczo od strachu, który jest stanem emocjonalnym wywołanym przez konkretne zdarzenie, zazwyczaj pochodzące z otaczającego świata. Lęk może pojawiać się w związku z procesem chorobowym organizmu (bardzo silny lęk paniczny związany z zawałem serca), w związku z nadczynnością hormonalną lub neuroprzekaźników (nadczynność tarczycy, nadmierna pobudliwość osi podwzgórze – przysadka – nadnercza, wzrost poziomu amin katecholowych, serotoniny, dopaminy), jednak najczęściej jego podłożem są problemy natury psychicznej – wg teorii popędów Freuda lęk wynika z nieuświadomionych, nieakceptowanych bądź sfrustrowanych potrzeb popędowych człowieka. Lęk może powodować zaburzenia funkcjonowania społecznego, wycofanie z kontaktów interpersonalnych, znaczne pogorszenie komfortu życia.

 

Zespół lęku uogólnionego

Zespół lęku uogólnionego (general anxiety disorder , GAD) – jest zaburzeniem lękowym, w którym dominującą rolę odgrywa lęk wolnopłynący – występujące przez prawie cały czas uczucie nieokreślonego niepokoju, napięcia wewnętrznego o niewielkim nasileniu, ciągłe oczekiwanie jakiegoś nieszczęścia (choroby, utraty bliskich osób, problemów finansowych),  stan nadmiernej gotowości i pobudzenia emocjonalnego. Często towarzyszy mu następujące objawy:

- nadmierna drażliwość, wybuchowość nawet w sytuacjach niewielkiego napięcia,

- bóle mięśniowe wynikające z nadmiernego napięcia grup mięśni (najczęściej w okolicy lędźwiowej i okolicy karku),

- problemy ze snem (trudności w zasypianiu, łatwe i wielokrotne wybudzanie się w nocy, budzenie się przed świtem),

- zaburzenia koncentracji, subiektywne pogorszenie pamięci. 

Jest stanem przewlekłym, często trwa latami. Bardzo często współwystępuje z zaburzeniami depresyjnymi (około 70% przypadków). Leczenie polega na farmakoterapii (głównie leki z grupy SSRI, SNRI, czasem leki trójcykliczne) i psychoterapii.

 

 

Zespół lęku napadowego (lęk paniczny)

Zespół lęku napadowego (lęk paniczny) – jest zaburzeniem lękowym, w którym występują napady paniki. Panika to ekstremalnie silny napad lęku, pojawiający się niespodziewanie, „znikąd”, bez widocznej przyczyny, któremu towarzyszy  przytłaczające poczucie przerażenia, obawa przed śmiercią lub utratą zmysłów. Napad zazwyczaj trwa od kilku do kilkunastu minut, towarzyszą mu bardzo silne objawy somatyczne, takie jak:

- wzmożona potliwość (często dłoni),

- wzmożone napięcie i drżenie mięśni kończyn,

- silny ból brzucha (często z wymiotami lub biegunką),

- uczucie duszności lub braku powietrza,

- uczucie dławienia się lub „guli w gardle”,

- arytmia i kołatanie serca,

- silne zawroty głowy, czasem omdlenia,

- objawy quasi-psychotyczne (depersonalizacja, derealizacja).

Nieleczony lęk może powodować wystąpienie lęku antycypacyjnego (pacjent zaczyna się obawiać, że niedługo wystąpi u niego lęk paniczny), wycofanie z życia społecznego w obawie przed krytyką otoczenia, a nawet agorafobia (lęk przed otwartą przestrzenią, tłumem ludzi, jeżdżeniem środkami komunikacji miejskiej związany z obawą przed napadem paniki i tym, że nikt nie będzie chciał udzielić pomocy).

Leczenie lęku napadowego wymaga ścisłej współpracy psychiatry i psychoterapeuty. Stosowane leki wygaszające lęk i napięcie (najczęściej benzodiazepiny) są bardzo skuteczne, jednak silnie uzależniające przy stosowaniu dłuższym niż 4 tygodnie. Powoduje to niezbędne stosowanie leków o innych mechanizmach działania (leki przeciwdepresyjne, stabilizujące nastrój, przeciwpadaczkowe, przeciwpsychotyczne) oraz zastosowanie psychoterapii jako metody pozwalającej nie tylko ograniczyć objawy lęku panicznego, ale również określić i zwalczyć („przepracować”) jego przyczyny, wynikające najczęściej z dysfunkcji o charakterze nerwicowym.

Autor: lek. med. Marcin Gajdosz